جواب پرسش های کتاب درسی علوم تجربی سال اول راهنمایی

جواب پرسش های کتاب درسی علوم تجربی سال اول راهنمایی

فصل 1

فکر کنید صفحه 3
چه مشاهده هایی سبب شد تا دموکریت به ذره های سازنده مواد مختلف شکل های گوناگونی را نسبت دهد؟  

  دموکریت با مشاهده خواص ظاهری مواد از طریق مشاهده کردن، چشیدن ،‌لمس کردن و آثاری که برروی حواس او ایجاد می کرد، برای ذره های سازنده، مواد مختلف شکل های گوناگونی را در نظر گرفت. مثلاً هنگام چشیدن مواد ترش چون باعث سوزش زبان و لب ها می شد تصور می کرد به شکل لوزی هستند و لبه های تیز و برنده هستند و با مشاهده قطرات آب آن ها را کروی فرض می کرد.  

فکر کنید صفحه 4
اگر امکان پرسیدن پرسش های زیر از دالتون فراهم بود، شنیدن چه پاسخ هایی را انتظار داشتید؟

1 – آثار جرم همه اتم های آهن با هم مساوی است؟
بله ، اتم های سازنده یک عنصر کاملاً شبیه یکدیگر هستند بنابراین اتم های آهن همگی هم اندازه هستند و جرم آن ها با هم مساوی است.
2 – آیا می توان عنصرهای تازه ای را در آزمایشگاه ساخت؟
خیر، زیرا دالتون عقیده داشت اتم ها را می توان به وجود آورد و نمی توان از میان برد.

پس نمی توان اتمی را در آزمایشگاه ساخت.
3 – آیا می توان مس را به طلا تبدیل کرد؟
خیر، زیرا اتم هیچ عنصری نمی تواند به اتم عنصردیگری تبدیل شود  

فکر کنید :‌صفحه 7

امروزه، مس، گوگرد و اکسیژن را به عنوان عنصر می شناسیم. با این حال :
1 – آیا برداشت دالتون از مفهوم عنصر درست و کامل بوده است؟برداشت دالتون تا حدودی درست بوده است. دالتون عنصر را ماده ای می دانست که از یک نوع اتم ساخته شده است.

2 – شما عنصر را چه تعریف می کنید؟عنصر ماده ای است که ذره های سازنده ی آن اتم یا مولکول هایی هستند که از اتم های یکسان ساخته شده اند.  

فکر کنید صفحه 10
در هر عبارت به جای نقطه چین واژه ای مناسب قراردهید

کاهش یا افزایش – گرم کردن یا سرد کردن
با افزایش دما جنبش ذره های ماده افزایش می یابد
با گرم کردن یک مایع می توان آن را به بخار تبدیل کرد
آیا از دو عبارت بالا می توان نتیجه گرفت که : «جنبش ذره ها در حالت گازی بیشتر از حالت مایع است، بله  

فصل دوم

مشاهده کنید صفحه 13

1 – یک دما سنج معمولی را مورد مشاهده قرا ردهید. درباره طرز کار با آن بر اساس انبساط و انقباض با دوستان خود گفت و گو کنید.هنگامی که دماسنج را در کنار جسم گرم قرار می دهیم، مایع درون دما سنج بر اثر گرما منبسط شده و بالا می رود و اگر دماسنج را در کنار جسم سرد قرار می دهیم، مایع درون دما سنج بر اثر سرما منقبض شده و پائین می آید.
2 – چرا در مسیر مایع درون دماسنج پزشکی یک خمیدگی ایجاد کرده اند؟خمیدگی بالای مخزن جیوه سبب می شود که هنگام اندازه گیری دمای بدن بیمار جیوه مایع به مخزن برنگردد و پزشک فرصت کافی برای خواندن دمای دقیق را داشته باشد. البته قبل از هر بار استفاده دماسنج را به شدت تکان می دهند تا جیوه به مخزن باز گردد.  

یک پله بالاتر:
1 – برای جداکردن دو لیوان که در هم گیر کرده اند چه راهی پیشنهاد می کنید؟

داخل لیوان درونی مقداری آب سرد می ریزیم و لیوان بیرونی را داخل یک ظرف آب گرم قرار می دهیم لیوان درونی در اثر سرما منقبض می شود در حالیکه لیوان بیرونی در اثر گرما – منبسط می شود ، بنابراین براحتی از یکدیگر جدا می شوند.  

تفسیر کنید
1 – برای بازکردن در فلزی یک ظرف شیشه ای که بسیار سفت شده است آن را زیر آب داغ می گیرند؟ چرا؟

زیرا در فلزی بر اثر گرما سریع تر از ظرف شیشه ای منبسط می شود ، بنابراین در ظرف به راحتی باز می شود.
2 – یک گلوله مسی و یک صفحه ی آهنی که روی آن سوراخی دایره ای شکل به قطر گلوله وجود دارد در اختیار داریم. در دمای معمولی گلوله می تواند از سوراخ عبور کند . با توجه به نمودار بالا به این دو سؤال پاسخ دهید.
الف) اگر گلوله مسی و صفحه آهنی را تا دمای نسبتاً زیادی گرم کنیم آیا گلوله باز هم از سوراخ رد می شود؟ چرا؟خیر، زیرا گلوله ی مسی در اثر گرما بیشتر از صحفه ی آهنی منبسط می شود. در نتیجه حجم گلوله ی مسی از صفحه آهنی بیشتر افزایش می یابد و گلوله از سوراخ رد نمی شود.

ب ) اگر گلوله از آهن و صفحه از مس باشد چه وضعی پیش می آید؟گلوله ی آهنی از صفحه ی مسی به راحتی عبور می کند زیرا صفحه بیشتر از گلوله منبسط می شود

فصل سوم

فکر کنید
عوامل مؤثر بر سرعت تبخیر را برشمارید و علت تأثیر هر عامل را با توجه به طبیعت ذره ای ماده و ویژگی های آن (نظریه مولکولی) توضیح دهید.

1 – گرم کردن :
وقتی به یک مایع گرما می دهیم جنبش مولکول ها زیادتر می شود. به یکدیگر برخورد کرده فاصله بین آنها بیشتر می شود. در نتیجه نیروی ربایش کمتر شده و سریعتر به هوا پرتاب می شوند.
– سطح مایع:
هر چه مساحت سطح مایع بیشتر باشد مولکول ها فرصت بیشتری برای آزاد شدن از سطح مایع پیدا می کنند بنابراین زودتر تبخیر می شوند.

3 – وزش باد :
وزش باد سبب می شود مولکول هایی که در سطح مایع قرار دارند سریعتر از مایع جدا شده و وارد هوا شوند.

4 – نوع مایع :
هر چه نیروی ربایش بین مولکول های مایع بیشتر باشد سرعت تبخیر کمتر است.

5 – ناخالصی :
هر چه ناخالصی بیشتر باشد مایع غلیظ تر شده نیروی ربایش بین مولکول ها زیادتر می شود، فاصله بین مولکول ها کمتر می شود و سرعت تبخیر کاهش می یابد.

6 – رطوبت :
هر چه رطوبت هوا بیشتر باشد تعداد مولکول هایی که از سطح مایع جدا می شوند با تعداد مولکول هایی که به مایع باز می گردند تقریباً مساوی می شود و در نتیجه تبخیر کاهش می یابد.  

  فکر کنید

چرا در محیط های مرطوب مثل حمام، لباس های خیس دیرتر خشک می شوند؟

محیط هایی مانند حمام از بخار آب اشباع شده است بطوریکه گاهی اوقات سرعت بخار با سرعت میعان برابر شده و تبخیر صورت نمی گیرد.

آیا می توانید پاسخ این پرسش را به طور کلی به عنوان یکی دیگر از عوامل مؤثر بر سرعت تبخیر بیان کنید؟بله ، هر چه رطوبت بیشتر باشد، سرعت تبخیر کاهش می یابد  

فکر کنید
بارش باران چه ارتباطی با میعان بخار آب دارد؟

بخار آب بر اثر سرما در ارتفاعات متراکم شده به قطرات آب تبدیل می شود یعنی عمل میعان صورت گرفته است.  

اطلاعات جمع آوری کنید
نوشیدن مداوم آب مقطر – یعنی آبی که هیچگونه مواد معدنی ندارند – برای سلامتی زیان آور است. چرا؟

در آب های نوشیدنی معمولی ترکیبات مختلف از جمله آهن، کلسیم و فلوئوروجود دارد که تا حدودی نیاز قسمت های مختلف بدن از جمله استخوان ها،‌خون ،‌دندان و غیره را برطرف می کند. چون آب مقطر مواد معدنی ندارد با مصرف مداوم آن بدن دچار کمبود این مواد می شود.  

فکر کنید
اگر در یک ظرف شیشه ای دربسته تعدادی قرص نفتالین بیندازیم، پس از مدتی چند بلور بسیار ریز نفتالین روی دیواره ی ظرف و اطراف در آن مشاهده می شود. علت چیست؟

قرص های نفتالین ابتدا به حالت بخار در می آیند (تصعید) در اثر تماس با فضای بالای ظرف ، سرد شده و دوباره به بلورهای ریز نفتالین تبدیل می شوند (چگالش)
فکر کنید
1 – چرا وقتی از استخر بیرون می آیید بدن شما احساس سرما می کند؟
زیرا آب موجود بر روی سطح بدن برای تبخیر شدن نیاز به گرما دارد و این گرما را از بدن ما دریافت می کند، بنابراین احساس سرما می کنیم.  

فصل چهارم

فکر کنید
هوای پاک و تمیز ، بطور عمده مخلوطی از گازهای اکسیژن ، نیتروژن، کربن دی اکسید،‌آرگون و مقداری بخار آب است.
1- این هوا چه نوع مخلوطی است، همگن یا ناهمگن ؟ چرا؟ مخلوط همگن . چون گازهای تشکیل دهنده هوا به طور یکنواخت در همه جا پخش شده اند و نمی توان آن ها را به آسانی از هم تشخیص داد.

2 – اطلاعات جمع آوری کنید:
1 – آلیاژ طلا را چگونه تهیه می کنند؟ باتوجه به عیار طلا، طلا را با مقدار معینی نقره و مس حرارت داده و با یکدیگر مخلوط می کنند.

2 – چگونه طلای واقعی را از بدل تشخیص می دهند؟ باتوجه به مشخصات ظاهری و یا از سنگ محک و تیزاب استفاده می کنند. برای تشخیص جسم مورد نظر را روی سنگ محک می کشند تا اثری بر روی سنگ باقی گذارد. سپس از محلول تیزاب مقداری بر روی آن می ریزند. اگر طلا، غیرواقعی باشد، اثر آن بر روی سنگ کاملاً محو می شود ولی اگر طلا واقعی باشد اثر زرد رنگ روشنی برجای می گذارد.

فکر کنید
1 – با توجه به جدول ص 39 کدام حل شونده بیشتر در آب می شود. آهک یا گچ؟ گچ ، در مقدار مساوی آب (100 میلی لیتر) تعداد بیشتری گچ حل می شود.

2 – یک لیتر محلول سیرشده ی کدام ماده سنگین تر است. شکر یا نمک ؟ محلول سیرشده شکر، از حل شدن 205 گرم شکر در 100 میلی لیتر آب بدست می آید. در حالی که محلول سیرشده نمک حاصل حل شدن 38 گرم نمک در 100 میلی لیتر آب است. اگر مقدار آب در هر مورد یک لیتر باشد، محلول سیرشده شکر در آب از محلول سیرشده نمک در آب سنگین تر است.

فکر کنید :
ماهی ها در آب های سرد اکسیژن بیشتری در اختیار دارند یا در آب های گرم ؟ چرا؟در آب های سرد زیرا میزان حل شدن گاز در آب سرد بیشتر از آب های گرم است.

فکر کنید
1 – باتوجه به جدول زیر آیا می توانید دو راه برای جدا کردن براده آهن از خاک اره از مخلوط آن ها با یکدیگر پیشنهاد کنید؟ توضیح دهید

جریان برق را از خود عبور می دهد	سنگین تر از آب است	جذب آهن ربا می شود	برخی از خواص آهن
جریان برق را از خود عبور نمی دهد	سبک تر از آب است	جذب آهن ربا نمی شود	برخی از خواص چوب

آهن ربا را به مخلوط (آهن – خاک اره) نزدیک می کنیم براده های آهن جذب آهن ربا شده و از ظرف خارج می گردد و خاک اره در ته ظرف باقی می ماند.
2- مخلوط براده آهن و خاک اره را داخل آب می ریزیم ، براده آهن سنگین تر از آب است بنابراین در ته ظرف ته نشین می شود، و خاک اره بر روی سطح آب شناور می ماند. با سرریز کردن می توان اجزاء این دو مخلوط را از یکدیگر جدا کرد.
فکر کنید
اگر مقداری روغن مایع را درون یک لیوان آب بریزید، پس از مدتی روغن از آب جدا می شود و روی آب قرار می گیرد. چرا؟
در این حالت برای جداکردن روغن از آب چه روشی پیشنهاد می کنید. چون روغن درآب حل نمی شود و سبک تر از آب است بر روی سطح آب جمع می شود.
1 – روش سرریز کردن
2 – از ظرف صابون های مایع استفاده می کنیم. بعد از ریختن آب و روغن داخل ظرف آن را وارونه می کنیم. بعد از اینکه روغن روی سطح مایع قرار گرفت درب را فشار می دهیم چون آب باقی می ماند.
3 – از کیسه فریزی استفاده می کنیم. مخلوط را در داخل آن می ریزیم، کیسه را به صورت مخروط در آورده، سوراخ بسیار ریزی در پائین مخروط ایجاد می کنیم. مثل حالت قبل آب و روغن جدا می شود.  سنگین تر از روغن است خارج شده روغن در ظرف

فصل پنجم

فکر کنید .
کدام صورت از انرژی در زندگی ما بیشترین استفاده را دارد؟

انرژی الکتریکی بیشترین استفاده را دارد. زیرا این انرژی به آسانی به صورت های دیگر تبدیل می شود و دسترسی به آن آسانتر از انرژی های دیگر است.  

جدول زیر را تکمیل کنید.

تبدیل انرژی	وسیله یا پدیده
مکانیکی به گرمایی مکانیکی به الکتریکی شیمیایی به الکتریکی شیمیایی به نورانی و گرمایی الکتریکی به صوتی شیمیایی به مکانیکی الکتریکی به مکانیکی نورانی به الکتریکی الکتریکی به نورانی و گرمایی الکتریکی به نورانی و صوتی	مالیدن دستها به یکدیگر ژنراتور باتری اتومبیل میکروفون سوختن چوب – سوختن نفت بلند گو موتور اتومبیل موتور یخچال باتری خورشیدی لامپ رعد و برق

فکر کنید

لامپ و بخاری برقی از نظر تبدیل انرژی با هم چه شباهتهایی دارند؟ چه تفاوتی دارند؟

شباهت :
در هر دو انرژی الکتریکی به انرژی گرمایی و نورانی تبدیل می شود

تفاوت :
‌در بخاری برقی انرژی گرمایی مورد استفاده قرار می گیرد و انرژی نورانی تولید شده به هدر می رود و در لامپ انرژی نورانی تولید شده مورد استفاده قرار می گیرد و انرژی گرمایی به هدر می رود.  

فکر کنید
چرا یک آونگ در حال نوسان پس از مدتی از حرکت باز می ایستد؟

در هنگام نوسان مقداری از انرژی آونگ به مولکول های هوا منتقل می شود، و آن ها را به حرکت درمی آورد. بعد از چند بار نوسان تمام انرژی آونگ به مولکول های هوا منتقل می شود، و آونگ از حرکت می ایستد.

فصل ششم

فکر کنید
به نظر شما نیروی اصطکاک در انجام کارها و زندگی ما مفید است یا مضر؟

نیروی اصطکاک هم مفید است هم مضر.
مفید در هنگام ترمز کردن ، راه رفتن.
مضر هنگام حرکت قطعات ماشین که باعث گرم شدن قطعات شده و مقداری انرژی به هدر می رود.  

اطلاعات جمع آوری کنید:
حتماً تا به حال در یخچال را بارها باز و بسته کرده اید. یک بار دیگر این کار را انجام دهید. اما این بار هنگام بازکردن در یخچال نیرویی را که با دست برای بازکردن به آن وارد می کنید، به آرامی و آهستگی افزایش دهید چه تفاوتی بین بازشدن در یخچال و در یک کمد مشاهده می کنید. موقع بستن در یخچال نیز به آرامی آن را به بدنه یخچال نزدیک کنید. خواهید دید که یخچال از فاصله ی نزدیک در خود را جذب می کند.
1 – به نظر شما چه نیرویی به این صورت بر باز و بسته شدن در یخچال اثر می گذارد؟
2 – چه تدبیری برای ایجاد این نیرو بکار رفته است؟
3 – چرا در یخچال را اینگونه ساخته اید؟
4 – آیا موارد دیگر برای استفاده از آهن ربا می شناسید؟

1 – نوار لاستیکی در یخچال دارای آهن رباست نیروی مغناطیسی درب یخچال را به طرف خود می کشد. به همین دلیل برای بازکردن در یخچال به نیروی بیشتری نیاز داریم.
2 – نیروی مغناطیسی آهن ربا، در را به طرف یخچال می کشد
3 – برای این کار ، نوارهای آهن را در لاستیک اطراف در یخچال کار گذاشتند تا در یخچال محکم تر بسته شود.
4- برای اینکه هوای گرم به داخل یخچال نفوذ نکند و از خروج هوای سرد جلوگیری شود.
5 – از آهن ربا وسایل گوناگون مانند بلندگو، گوشی تلفن و قطب نما ساخته می شود.  

فکر کنید
جدول زیر را کامل کنید :

چگونگی اثر نیرو بر جسم	نام جسمی که نیرو به آن وارد می شود	جسمی که نیرو را وارد می کند	نام نیرو
می خواهد اجسام را به طرف خود بکشد نیرویی بر خلاف جهت نیروی گرانش زمین بر جسم وارد کند. می خواهد مانع حرکت جسم شود می خواهد جسم را به طرف خود جذب کند	همه اجسام مجاور زمین کتاب روی میز جسمی که بر روی سطح حرکت می کند تمام جسم های آهنی	زمین سطح میز سطح تماس با جسم آهن ربا	نیروی گرانش نیروی تکیه گاه نیروی اصطکاک نیروی مغناطیسی

فکر کنید

چگونه می توانیم با یک ترازوی آشپزخانه، جرم یک جسم کوچک مثل فندق را اندازه بگیریم.
ترازوی آشپزخانه برای این اندازه گیری زیاد دقیق نیست. بنابراین برای اندازه گیری جرم یک فندق، تعداد مشخصی فندق ( مثلاً 10 عدد) را با هم در درون ترازو گذاشته و جرم همه ی آن ها را به دست می آوریم. سپس عدد به دست آمده را بر تعداد آن ها (عدد 10) تقسیم می کنیم، جرم تقریبی یک دانه فندق به دست می آید.  

فصل هفتم

اطلاعات جمع آوری کنید
درباره واحدهایی که در قدیم برای اندازه گیری طول بکار برده می شده است اطلاعاتی جمع آوری کنید و آنها را در دفتر علوم خود یادداشت کنید.

اندازه واحد	نام واحد
5/2 سانتی متر	اینچ
در افراد متفاوت است	وجب
25 سانتی متر	چارک
بطور متوسط 75 سانتی متر است	گام
3048/0 متر	فوت
9143/0 متر	یارد
38/1609 متر	مایل
5919 متر	فرسنگ (فرسخ)

بحث کنید . درباره مفهوم سرعت با دوستان خود گفت و گو کنید. سعی کنید تعریفی برای سرعت ارایه نمایید. در این تعریف از واژه های مسافت و زمان استفاده کنید.
مسافتی که یک متحرک در واحد زمان یعنی در یک ثانیه می پیماید یا به عبارت دیگر مسافت طی شده در واحد زمان را سرعت می گویند. واحد اندازه گیری سرعت، متر بر ثانیه یا کیلومتر بر سرعت است.  

محاسبه کنید
دونده ای در مدت 5/1 دقیقه، مسیر 54 متری مسابقه را می پیماید. سرعت این دونده چقدر است؟

هر دقیقه 60 ثانیه است پس : دونده در هر ثانیه مسافت 6 متر را طی می کند.
1/5 60 = 90 ثانیه
540 9 = 6 متر بر ثانیه  

فکر کنید
می دانید اگر موتور اتومبیل در حال حرکت را در یک جاده ی بدون شیب خاموش کنید، پس از مدتی بدون اینکه ترمز بگیرید اتومبیل می ایستد. به نظر شما در طی این زمان ، حرکت اتومبیل شتابدار است یا بدون شتاب ؟ چه عاملی سرانجام اتومبیل را متوقف می کند؟

حرکت اتومبیل شتابدار کاهنده است . زیرا سرعت آن در حال کاهش است. نیروی اصطکاک باعث توقف اتومبیل می شود

فصل هشتم

اطلاعات جمع آوری کنید
1 – وقتی گفته می شود هوا آلودگی دارد منظورچیست؟

هوای اطراف زمین مخلوطی از چند گاز است هر گونه ماده ی اضافی که به غیر از این

گازها وارد هوا می شود و خواص فیزیکی، شیمیایی، زیستی آن را تغییر دهد. آلودگی هوا نامیده می شود. مانند آلودگی های ناشی از صنعت (مونوکسید کربن – دوده – سرب) آلودگی های ناشی از کشاورزی سم های ضدآفت، گرده های گل)  

آیا ممکن است در هوا مواد جامده هم وجود داشته باشد؟ در کجا مقدار آن کم و در کجا زیاد است؟

بله ، در هوای بالای جنگل ها،‌گرده گیاهان و هاگ قارچ ها بیشتر است.
در مناطق آتشفشانی در خاکستر آتشفشانی، در مراکز صنعتی و شهرهای پرجمعیت در دوره، سرب، جیوه و ... » بیشتر مشاهده می شود.  

تفسیر کنید.
شکل ها دو راه تشکیل ابر کومولوس را نشان میدهند. آن ها را تفسیر کنید.

1 – هوای گرم اطراف زمین در اثر برخورد به دامنه ی کوه بالا می رود، چون در ارتفاعات هوا سرد است بخار آب متراکم شده را بر تشکیل می شود.
2 – دو توده هوای سرد و گرم به یکدیگر برخورد می کنند، چون هوای سرد سنگین است پایین قرارگرفته هوای گرم را به بالا می راند در ارتفاعات دمای هوا کاهش یافته و بخار آب موجود در آن متراکم می شود و تشکیل ابر می دهد.  

در چه صورتی بارش به صورت برف خواهد بود؟

وقتی دمای هوا در ارتفاعات به زیر نقطه انجماد برسد،‌قطرات بسیار ریز آب تشکیل دهنده ی ابر به بلورهای برف تبدیل می شود و بر اثر نیروی گرانش به طرف زمین می آید

فصل نهم

اطلاعات جمع آوری کنید
1 – در کدام کوههای ایران یخچال دائمی وجود دارد؟

علم کوه – سبلان – دماوند  

2 – بزرگترین بخچال های کوهستانی کره زمین در چه نقاطی قراردارند؟

بزرگترین یخچال های کوهستانی کره زمین در فلات پامیر، تبت و ارتفاعات هیمالیا دیده می شود.  

فکر کنید
برای خشک شدن چاه طرف راست، حداقل دو دلیل بیاورید.

1 – نزدیک بودن دو چاه به یکدیگر؛
2 – عمیق بودن طرف چپ، اگر در یک منطقه چاههای نزدیک به یکدیگر با عمق های متفاوت حفر می شود چاهی که عمق بیشتر دارد آب چاههای کم عمق را به طرف خود می کشد.
اطلاعات جمع آوری کنید.
1 – آب چشمه های آب گرم چه تفاوتی با آب چشمه های معمولی دارند؟دمای آب این چشمه ها گرمتر از دمای آب چشمه های معمولی است. آب اغلب این چشمه ها دارای مواد معدنی مختلف می باشد ک این مواد دارای خواص بهداشتی و درمانی است و در معالجه ی امراض پوستی و بعضی بیماریها مؤثر است که به این آب ها، آب های درمانی گفته می شود.

فکر کنید :
در آب دریاها و دریاچه ها مقداری ... گازهای مختلف بصورت محلول وجود دارد که اکسیژن و کربن دی اکسید از بقیه مهم ترند. دلیل چیست؟اکسیژن برای تنفس موجود است دریایی و کربن دی اکسید برای عمل غذاسازی گیاهان دریایی بسیار مهم است. این گاز اعمال شیمیایی زیادی انجام می دهند و نقش مهمی در رسوب گذاری دریاها و دریاچه ها و تغییر شکل بعدی آنها به عهده دارند.

فکر کنید :‌
1 – گروهی از دانش آموزان درباره عوامل مؤثر بر شوری آب دریاچه ها اطلاعاتی جمع آوری کنند؟– تبخیر آب دریاها
– رودها،‌یخچال ها و آب های زیرزمینی که مقدار فراوانی از املاح مختلف را به صورت محلول وارد آب دریا می کنند.
– آتش فشان های فعال در خشکی ها و زیر دریاها
– حل شدن مواد قابل حل موجود در بستر و ساحل دریا.

بحث کنید :‌
1 – چگونه می توان بدون تعطیل کردن فعالیتهای صنعتی، دریاها را نیز از آلودگی ها حفظ کرد؟
1. استفاده از فیلترهای جدا کننده برای جداکردن مواد آلوده کننده در فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی
2. تصفیه آب های خروجی از مراکز صنعتی
3 – جلوگیری از ورود فاضلاب های شهری و صنعتی به داخل آب دریاها
4 – انتقال مواد آلوده کننده ی اب دریا به نقاط دورتر
5 – پاکسازی رودهای آلوده از مواد مضر دریاها.

2 – آیا افزایش جمعیت انسان بر محیط دریا هم اثری داشته است یا نه ؟بله ، هر چه جمعیت انسان ها افزایش یابد نیاز به ماده و انرژی بیشتر شده و در نتیجه کارخانجات و فاضلاب های شهری و صنعتی و کشاورزی و ... افزایش می یابد.  

فصل دهم

فکر کنید :
1 – محل زندگی جانوران بسیار مختلف است. بطوری که از روی انواع زیستگاه، جانوران را به دو گروه بزرگ آب زی و خشکی زی تقسیم می کنند.
زیستگاه چه جانورانی دقیقاً در دو گروه آب زی یا خشکی زی جا نمی گیرد؟

بعضی از جانوران بطور کامل نمی توانند تمام مراحل رشد خود را در یک زیستگاه طی کنند. بخشی از آن را در آب و بخش دیگر را در خشکی به سر می برند. این جانوران معمولاً در محیط هایی زندگی می کنند که زیاد از آب دور نیست . مانند قورباغه ،‌وزغ همچنین جانورانی که غذای خود را از محیط آب تأمین می کنند اما در خشکی لانه می سازند و استراحت می کنند نیز در این گروه جای می گیرند. این قبیل جانوران از محیطهای کوچک آب (رودخانه، برکه ، دریاچه) و سواحل دریا استفاده می کنند، مانند مرغ ماهی خوار  

2 – اگر با جانور جدیدی روبرو شدید که قبلاً آن را ندیده اید، با توجه به کدام خصوصیت ها نوع زیستگاه آن را تعیین می کنید؟

باید به نوع سازگاری های بدنی مانند شکل اندام های حرکتی، نوع پوشش بدن برای زیستن در محیط های سرد و گرم، وضع دندان از لحاظ نوع غذایی که می خورد (گوشت خوار یا علف خوار) و حتی چالاکی و وضعیت است دست و پا برای شکار کردن توجه کرد.  

فکرکنید
1 – با اینکه ملخ و کک حشره اند. خرگوش و کانگورو پستاندارند و قورباغه یک دوزیست

است،‌اما روش حرکت کردن آن ها به یکدیگر شباهت دارد. دلیل این شباهت چیست؟

محل اتصال اندام های حرکتی به اسکلت در آن ها تقریباً یکسان است.  

2- به نظر شما آیا اتصال اندام های حرکتی به اسکلت ، در سرعت حرکت جانور مهره دار تأثیر دارد؟ دلیل بیاورید یک پستاندار و یک خزنده را مقایسه کنید)

اندازه و محل اتصال پا به تن در سرعت حرکت جانوران اثر دارد. با توجه به محل اتصال اندام ها و طول آن ها، انواع مختلف مهره داران را شاهدیم. در خزندگان دست و پا اندکی به زیر بدن متمایل شده و در پستانداران کاملاً در زیر بدن قرار گرفته است. به همین دلیل در مقایسه با پستانداران سرعت حرکت بیشتری دارند زیرا پاهای آن ها مانند ستون،‌وزن بدن را به خوبی تحمل می کنند.  

فکر کنید :
به جز دندان ها، کدام اندام ها در جانوران گوشتخوار و علفخوار فرق دارد؟

طول دستگاه گوارش علف خواران زیاد و معده ی آن ها بزرگ است ولی دستگاه گوارش گوشتخواران طول زیادی ندارند. زیرا گوشت در مقایسه با علف غذای زود هضم است. اندام های حرکتی در پستانداران گوشت خوار،‌عضلانی تر و قوی ترند و در پنجه های آن ها چنگال وجود دارد. جثه نیز لاغر تر و کوچکتر است، جانوران صیاد اصولا باید چالاک و سریع باشند تا بتوانند طعمه ی خود را بگیرند.  

فکر کنید
در بدن پرنده ها علاوه بر شش ها، تعدادی کیسه ی هوا هم وجود دارد که به جذب اکسیژن

کمک می کنند. پرنده ها دستگاه تنفس کارآمدی دارند که امکان تبادل گازهای تنفسی را به بهترین حالت فراهم می کند. چرا باید دستگاه پرندگان کارآیی زیادی داشته باشد و خیلی خوب عمل کند ؟

پرنده ها به علت دمای زیاد و فعالیت شدید بدن،‌در مقایسه با سایر مهره داران به غذا و هوای بیشتری نیاز دارند. بنابراین چند کیسه ی هوایی با دیواره های نازک هم به شش ها کمک می کند تا اکسیژن لازم از هوا گرفته شود.

  فصل 11
طراحی کنید
اسفنج برای رشد و تولید مثل نیاز به تغذیه و تنفس دارد، اما دستگاه خاصی برای انجام این عمل ندارد. به نظر شما اسفنج چگونه تغذیه و تنفس می کند؟ آیا به خون احتیاج دارد؟

1 - سطح بدن اسفنج پر از سوراخ است. در درون بدن این موجود زنده سلول هایی وجود دارد که با ضربه زدن با هم باعث جریان یافتن آب می شود. آب های اکسیژن و ذرات ریز غذا است. این سلول ها غذا را جذب می کنند و به حفره های وسط بدن انتقال می دهند. از طریق این سلول ها، مواد غذایی به نقاطی از بدن که نیاز به غذا دارد منتقل می شود مواد زاید نیز از سوراخ های بزرگ وسط بدن به بیرون رانده می شوند.
2 – اسفنج ها به خون احتیاج ندارند. زندگی اسفنج ها به جریان آب بستگی دارد. زیرا آب باعث انتقال غذا و اکسیژن به اسفنج می شود و مواد زاید آن ها را با خود حمل می کند.  

فکر کنید
مفهوم بدن کیسه مانند چیست؟بدن این موجودات مانند چیست؟

بدن این موجودات مانند کیسه است و این کیسه با مجرایی به خارج باز می شود که هم به منزله ی دهان و هم مخرج است.  

بازوهای کیسه تنان که اطراف دهانه ی کیسه قرار گرفته اند چه نقشی دارند؟

باعث جریان یافتن آب و هدایت غذا به سوی دهان می شود.

مشاهده کنید:
تصاویر مشاهده کنید
پوشش سخت بیرونی بدن جانورانی از مواد معدنی خاصی درست شده که به آن استحکام می بخشید. یک صدف خالی حلزون را در سرکه ی غلیظ بیندازید. پس از چند ساعت آن را ببیند. چه اتفاقی افتاده است؟ حباب های گاز نشانه ی چیست؟یک صدف خالی حلزون در سرکه ی غلیظ نرم می شود / حباب های گاز نشانه ی کربن دی اکسید است.

فکر کنید
مگس که در اطراف ما زیاد دیده می شود یکی از عوامل مهم انتقال آلودگی است. با توجه به تصاویر علت آن را بیان کنید.

مگس به کمک خرطوم شیرابه را می مکد و در روی مواد می نشیند و شیرابه را منتقل می کند. اطلاعات جمع آوری کنید
ماهی های خاویار دریای خزر، مرغوب ترین خاوریار جهان را تولید می کند،‌درباره خاویار طرز تهیه ی آن اطلاعاتی را تهیه کنید.خاویار تخم های چند گونه از ماهی های ازون برون است که از چندین نقطه در آب دریاها و آب های شیرین جهان یافت می شوند. اما درشت ترین و مرغوب ترین آنها در آب های سواحل شمالی کشور ما در دریای مازندران زندگی می کنند.
برای بدست آوردن خاویار ابتدا ماهیهای صید شده را با آب تمیز می شویند و شکم آنها را

باز می کنند و تخم ها (خاویار) را در تشک هایی جمع آوری می کنند.سپس آن ها را در یک توری می ریزند تا کاملاً از یکدیگر جدا شوند. به این تخم ها نمک می زنند و بعد از مدتی آب نمک را از خاویار جمع می کنند و با فشار بر روی آن ها ترک ایجاد می کنند. خاویار بدست آمده را در قوطی کنسرو بستنه بندی می کنند.

آزمایش کنید
تعدادی از پرهای پرواز و پرهای پوشش بدن چند پرنده را جمع آوری کنید. به ساختمان پرها دقت کنید. اجزای یک پر چگونه و از کدام طرف از هم باز می شوند؟پرها با توجه به شکل و نوع آنها با هم متفاوتند.

1 – اگر پرهای مختلف را رها کنید،‌کدام زودتر به زمین می رسند، آیا در مورد پرندگان مختلف تفاوتی وجود دارد؟پرهای پرواز

2 – اگر پرها را در آب فرو برید، کدام آسان تر و کدام سخت تر خیس می شوند؟ پری را به نفت آغشته کنید. اگر آن را در آب فرو برید، سرعت خیس شد این پر با پر خشک مشابه خود متفاوت است؟پرهای پرواز سخت تر خیس می شوند. پری که به نفت آغشته است دیر خیس می شود.
مقایسه کنید

این سه نوع پا، مربوط به سه نوع پستاندار کف رو، پنجه رو، و ناخن رو است. شباهت و تفاوت آنها در چیست؟ برای هر یک از این نوع روش های حرکت چه جانورانی را می شناسید؟پای پستانداران معمولاً به پنج انگشت ختم می شود و این کیفیت در انسان و سایر پستانداران عمومیت دارد. این سه نوع پا از لحاظ استخوان بندی به هم شبیهند اما متناسب با نوع حرکت، تغییراتی در آنها پدید آمده و بعضی از استخوان ها بیشتر رشد کرده اند.
الف) کف رو (پای انسان) :
کف پا و انگشتان روی زمین تکیه دارد.
ب) پنجه رو : (پای گربه):
کف از زمین کمی و فاصله دارد و فقط 4 انگشت روی زمین تکیه دارند. این حالت برای دویدن سریع مناسب است.
ج) ناخن رو: (پای اسب):
فقط با یک انگشت که روی زمین تکیه دارد راه می روند یا می دوند و کف پا کاملاً بالا است.
انتخاب کنید .
به نظر شما کدام نتیجه گیریهای زیر درست اند :1 – جانوران نمی توانند غذای خود را بسازند. همه ی آنها غذا را از محیط اطراف می گیرند.
صحیح .همه جانوران بطور مستقیم یاغیرمستقیم از گیاهان تغذیه می کنند.
2 – جانوران ، غذای خود را گوارش می دهند.
صحیح . زیرا پروتئین ها ، چربی ها و مواد قندی در بدن آن ها به ذرات ریزتری تبدیل می شود.
3 – بعضی از جانوران در دریا و بعضی در خشکی زندگی می کنند.
غلط زیرا دوزیستان در هر دو محیط زندگی می کنند.
4- بسیاری از جانوران حرکت می کنند. حرکت آن ها برای یافتن جای مناسب تر زندگی،‌ یا پیدا کردن جفت است.
غلط . زیرا بعضی از جانوران مثل اسفنج ها،‌اصطلاحاً قادر به حرکت نیستند. در بیشتر موارد نیز حرکت برای بدست آوردن غذا و فرار از خطر است.
5 – بدن همه ی جانوران از تعدادی زیادی سلول درست شده است . هر گروه از سلول های کارهای ویژه ای از قبیل گوارش غذا، حرکت ، تنفس یا دفع مواد را انجام می دهند. صحیح . زیرا در این صورت کارها همیشگی و بهتر و سریعتر انجام می گیرد.  

فصل 12

 فکر کنید
آوندها آب و نمک هایی را که ریشه از خاک جذب می کند، به برگها می رسانند تا کار غذاسازی انجام شود. اما خزه ها آوند ندارند. در این صورت نیاز آن ها به آب و نمک ها چگونه تأمین می شود؟

خزه ها آب و نمک ها را بوسیله اندام های ریشه مانند (ریزوئید) از خاک جذب می کنند. انتقال آب درون ساقه به صورت سلول به سلول است و برگ ها می توانند مستقیماً آب اتمسفر را جذب کنند.  

نداشتن آوند، چه فرق مهمی را بین این گیاهان و گیاهان آوند دار بوجود می آورد؟

گیاهان آوندی دارای ساقه می باشند ولی خزه ها ساقه ندارند. به این علت طول آن ها از چند میلی متر تجاوز نمی کند.  

مشاهده کنید
از یک درخت کاج چند شاخه ی کوچک جدا کنید و برگ های آن را با دقت ببینید. شکل برگها چه تفاوتی با شکل برگهای درختان معمولی دارد برگ های کاج سوزنی شکل اند یعنی دراز و باریک اند.
وضع قرار گرفتن برگ ها در روی شاخه چگونه است؟

دو به دو روی هم واقع شده اند و هر 2 تا 5 برگ درون یک غلاف به ساقه چسبیده اند.

آیا در این برگ ها، رگ برگ وجود دارد؟ بله، در هر برگ فقط یک رگبرگ وجود دارد.
دانستید درختان کاج «همیشه سبز» هستند، زیرا برگ های آن مثل درختان دیگر در پائیز زرد نمی شود و نمی ریزد. به نظر شما آیا می توان گفت برگ های کاج «همیشگی اند»؟ خیر، برگ های درختان کاج مانند درختان دیگر در پائیز زرد نمی شود و نمی ریزد بلکه ریزش برگ ها به تدریج در طول 2 تا 3 سال صورت می گیرد. معمولاً همیشه تعدادی برگ خشکیده بر روی درخت یا زیر آن وجود دارد بنابراین برگ های درختان کاج همیشگی نیستند.  

فکر کنید :
وقتی دانه ای را می کاریم. اولین قسمتی که از آن خارج می شود، ریشه است . چرا؟

زیرا گیاه را در خاک محکم نگه می دارد. و آب و مواد لازم برای غذاسازی را از زمین جذب می کند.

مقایسه کنید :

با ریشه های راست و افشان در دبستان آشنا شده اید.
آیا وظیفه ی همه این ریشه ها مشابه است؟بله، وظیفه اصلی ریشه همه گیاهان جذب آب و مواد لازم از خاک و محکم نگه داشتن گیاه در خاک است.

آیا به جز جذب مواد و محکم نگهداشتن گیاه در خاک، کار دیگری برای بعضی از ریشه ها می توانند پیدا کنید؟بله ریشه ی بعضی از گیاهان مانند هویج،‌چغندر ، ترب و تربچه محل ذخیره مواد غذایی است.

فکر کنید

یک قطعه ی ساقه ی بریده شاده درخت تهیه کنید (کاج باشد بهتر است) در این ساقه تعدادی حلقه وجود دارد. هر حلقه تیره و روشن،‌مربوط به یک سال رشد درخت بوده است. با ذره بین به دقت حلقه ها را مشاهده کنید. آیا می توانید آن ها را شمرده و سن درخت را پیدا کنید؟ضخامت حلقه ها مساوی نیست. هر چه فعالیت گیاه در اثر مساعد بودن شرایط آب و هوایی در طول یک سال بیشتر باشد، قطر حلقه های مربوط به آن سال ها هم بیشتر خواهد بود. در ضمن جهت تابش نور هم می تواند در رشد درخت از یک طرف و زیاد شدن قطر حلقه در آن سمت مؤثر باشد.

حلقه های تیره و روشن بیانگر تعداد تراکم آوندهاست. در کدامیک تعداد آوندها بیشتر است؟ آوندهای روشن

به نظر شما در هر سال ابتدا حلقه های تیره بوجود آمده اند یا روشن ؟ چرا؟حلقه های روشن . زیرا حلقه های روشن در بهار و حلقه های تیره در زمستان و پائیز بوجود آمده اند.
آخرین حلقه ای که بعد از آن، درخت قطع شده بیرونی ترین لایه است یا داخلی ترین لایه؟ چرا؟آخرین حلقه جدیدترین لایه است.زیرا لایه های جدید در بیرون لایه های قدیمی تولید می شوند.

فکر کنید :
1 – اگر بخواهید تعیین کنید که کدام نوع برگ ها عمل غذاسازی را بیشتر و بهتر انجام می دهند، به چه چیزهایی در آن برگها توجه می کنید؟1. سلول های سبزینه دار برگ دارای سبزینه ی فراوان باشند ( هرچه برگ سبزتر باشد مقدار سبزینه بیشتر است) 2. سطح برگ دارای وسعت زیادی باشد 3. ضخامت برگ کم باشد 4. تعداد گلبرگ های موجود در برگ زیاد باشند.

2 – به نظر شما، غذایی که در برگ ها ساخته شده است چه می شود؟بوسیله آوندها به تمام قسمت های مختلف گیاه بخصوص جاهای فعال برده می شود،‌مانند نوک ریشه و ساقه (جهت رشد طولی)، برگ ها (جهت غذاسازی) جوانه و گل (جهت تولید مثلی) و میوه (جهت ذخیره ی مواد غذایی).  

فصل سیزده

فکر کنید :
1 – گاهی در اماکن پرجمعیت به بیماری میکروبی مبتلا می شویم. به نظر شما علت چیست؟

مردم در این اماکن به هم نزدیک می شوند و احتمال انتشار میکروب های بیماری زا بوسیله هوا یا تماس مستقیم زیاد می شود. هر چه جمعیت بشتر باشد احتمال بودن افراد بیمار ناقل در میان آنها بیشتر است.  

2 – فرض کنید در معرض ابتلا به یک بیماری میکروبی بوده اید ولی به آن مبتلا نشده اید، چه دلیلی برای بیمارشدن خود می توانید بیاورید؟

. ممکن است عده کمی میکروب وارد بدنمان شده باشد. 2. دفاع خارجی (مانند پوست) جلوی آنها را گرفته باشد. 3. میکروب ها به محل مناسب خود در بدن نرسیده باشند. 4. گلبول های سفید آن ها را از بین برده باشند. 5. قبلاً به این بیماری مبتلا شده بودیم و یا واکسن آن را تزریق کرده بودیم . در نتیجه نسبت به آن مقاومت کرده ایم.  

فکر کنید

1 – منظور از بیماری مسری چیست؟ آیا همه ی میکروب های مسری ناشی از میکروب های بیماریزا هستند؟

بیماری که از محیط زندگی یا افراد بیمار به افراد تندرست سرایت می کند. خیر، زیرا بعضی از بیماریهای مسری ناشی از کرم هاست . مثل کرم کدو و کرم قلابدار  

چرا مأموران بهداشت افراد خارجی را فقط به خاطر برخی از بیماری های میکروبی در قرنطینه نگه می دارند. نه به خاطر همه ی انواع بیماریهای میکروبی ؟

زیرا فقط برخی از بیماریهای میکروبی مسری هستند. بعضی از بیماریهای میکروبی زودتر از دیگر بیماریها سرایت می کنند. همچنین بعضی از بیماریها خطرناک تر از دیگر بیماریها هستند

منابع انتقال میکروب های بیماریزا به انسان کدامند؟

1. از راه بینی (تنفس هوای آلوده) 2. از راه دهان (از طریق آب آلوده و به دهان بردن چیزهای آلوده 3. از راه سوراخ شدن پوست از طریق گزیدن حشرات ، گاز گرفتن حیوانات، زخم ها و بریدگی ها.  

اطلاعات جمع آوری کنید
هنوز هم در بعضی از روستاها نان را در خانه می پزند. آیا روش کار ، با آن چه در نانوایی ها انجام می گیرد ، فرقی دارد؟

روشن کار تقریباً یکسان است. در نانوایی ها از دستگاه های مختلف برای آسانتر شدن و

سریعتر شدن کارها استفاده می شود.  

فکر کنید :
به نظر شما کدام گروه باکتریها می توانند برای کارهای کشاوری مفید باشند؟ دلیل بیاورید.

کودرست ها به منظور استفاده از ماده و انرژی موجود در مواد غذایی (زنده یا مرده) به تجزیه ی آنها می پردازد. مواد حاصل از تجزیه ی باکتریها برای رشد گیاهان مفید است

کدام گروه از آن ها بیماریزا هستند؟ کدام گروه ممکن است بیماریزا باشند؟

انگل ها معمولاً بیماریزا هستند. زیرا انگل های بیماریزا در بدن دیگر جانداران به سر می برند و از آن ها غذا بدست می آورند.  

فکر کنید
علت پیدا شدن پوسیدگی دندان انواعی از باکتریها هستند
چرا دندان های آسیا (عقبی) بیشتر از دندان های جلو پوسیده می شوند؟

به علت شکل دندان های آسیا غذای بیشتری در بین آنها گیر می کند و رعایت بهداشت نیز در دندان عقبی سخت تر است.

به جز مسواک زدن، چه راههایی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها وجود دارد؟استفاده از دهان شویه و نخ دندان

اطلاعات جمع آوری کنید:به جز بسته بندی چه راههایی برای محافظت غذاها در برابر میکروب وجود دارد؟ کنسرو کردن ، خشک کردن، منجمد کردن ، نمک سود کردن، مربا کردن ، استریل کردن، پاستوریزه و هموژنیزه کردن

کدام راهها قدیمی تر و کدام راهها جدیدتر است؟خشک کردن، فلفل زدن و نمک زدن قدیمی ترین راههای محافظت غذاهاست.

در منزل از چه روش هایی برای نگه داری غذا استفاده می شود؟خشک کردن – نمک سود کردن – منجمد کردن – مربا کردن